بۆچی سزای خوێندکاران دەدەین؟

 بە نزیکەیی هەموو مامۆستایەک ھاوڕایە لەسەر ئەوەی کە ئەوان نایانەوێت هەرگیز ناچاربن سزای خوێندکاران بدەن. سزا بەو واتایە دێت کە خوێندکارەکە شتێک دەکات کە بڕیار نییە بیکات و ئەمەش زۆرجار بەو واتایە دێت کە پۆلەکە تێکدەدەن. بۆ هەوڵدان بۆ ناچارکردنی پابەندبوون، سزا بەکاردێت. سزاکان پێویستە لەگەڵ سەرپێچییەکەدا بگونجێت. بە هەمان شێوە سزاش پێویستی بەوەیە واتای هەبێت، بنیاتنەر بێت و خوێندکار ھان بدات لە هەمان هەڵەکان دوور بکەوێتەوە. چەندین ڕێگە هەیە بۆ سزادانی خوێندکار، بەڵام سزاکان دەبێت هەمیشە جۆرێک بن خوێندکار بتوانێت تێیان بگات. یەکەم، پێویستە خوێندکار ئاگادار بکرێتەوە کە ئەوەی دەیکات هەڵەیە و قبوڵ ناکرێت. ھەروەھا بیرۆکەیەکی باشە ئەگەر یاساکان لە یەکەم ڕۆژدا بۆ هەموو خوێندکارێک ڕوون بکەیتەوە. جگە لەوەش، سزاکە دەبێت پەروەردەیی بێت و خوێندکارەکە فێر بکات کە چی کردووە، بۆچی هەڵەیە و بۆچی دەبێت لە داهاتوودا خۆیان لە دووبارەکردنەوەی ئەو کارە بەدوور بگرن. هەروەها، خوێندکاران دەتوانن وانەی ژیان لە سزاکانیان فێربن. هیچ سوودێکی نییە سزای کەسێک بدەیت ئەگەر شتێک لە سزاکە فێر نەبێت. بەڵکو زیرەک بە لەکاتی سزادانی خوێندکاران بۆ ئەوەی سوودێک لە سزاکەیان وەربگرن. بەڵام لە هەندێک حاڵەتدا ڕەنگە ڕاگرتن یان دەرکردن شتێکی ناچاری بێت. بەگشتی ئەم ڕێوشوێنانە تەنها بۆ خراپترین سەرپێچییەکان دەگرترێنەبەر. بە هەمان شێوە، ڕاگرتن و دەرکردن دەکرێ ژیانی خوێندکارێک تێکبدات بۆیە ئەوە شتێک نییە بە سانایی سەیر بکرێت. پێویستە ئەوەت لەبیربێت کە سزا تەنها وەک دوا رێگە بەکاربهێنرێت. ئەگەر ئاگادارکردنەوە و ڕوونکردنەوەکان کاریگەرییان نەبوو ئەوکات دەکرێ ناچار بیت سزای خوێندکارەکە بدەیت. لە ھەمان کاتدا لەبیرت بێت بەبێ ئەوەی پێویست بێت زۆر توند مەبە لەگەڵ سزاکانت.

ئەو سزایانەی کە لەگەڵ ھەڵەکەدا دەگونجێت

 هەر سزایەک کە دەیدەیت بە خوێندکارێک دەبێت لەگەڵ ئەو هەڵەیە بگونجێت کە ئەوان پێی تاوانبارن. سزای سووک بۆ ڕەفتارێکی زۆر خراپ ئەوە فێری خوێندکاران دەکات کە دەتوانن ئەوەی دەیانەوێت بیکەن و سزای قورس بۆ سەرپێچییە بچووکەکان وا لە خوێندکاران دەکات وا بیر بکەنەوە کە تۆ نادادپەروەری. سزاکانت دەبێت لەگەڵ ڕێکارەکانی قوتابخانەکەدا بگونجێت. ناتوانیت تەنها خۆت یاساکان دروست بکەیت و بەپێی ئەوەی خۆت دەتەوێ سزا بدەیت. بەگشتی خوێندکاران سزا دەدرێن لەسەر ئەمانەی خوارەوە:

• ڕێز نەگرتن لە یاسا سەرەتاییەکانی پۆل وەک بەرزکردنەوەی دەست، چاوەڕوانی نۆرەی خۆیان بۆ قسەکردن، گوێگرتن لە کەسانی تر و هتد. بەگشتی دەتوانرێت ئەمانە بە پێدان هۆشداری و ڕوونکردنەوە چارەسەر بکرێن.

• بێڕێزی کردن بە هاوپۆلەکانیان. ئەمەش دەکرێ سووکایەتیکردن یان گاڵتەکردن بێت بە خوێندکارانی تر.

• بێڕێزی کردن بە مامۆستا. لەم حاڵەتەدا مامۆستا پێویستی بەوەیە کە بە ئاستێکی بەرز بمێنێتەوە و نەهێڵێت هەستەکانیان کاریگەرییان لەسە دروست بکەن لەسەر ئەوەی کە چ سزایەک گونجاوە.

• بەکارهێنانی ماددە قەدەغەکراوەکان.

• توندوتیژی جەستەیی بەرامبەر بە خوێندکاران یان کارمەندان. 

وەک باسمان کرد سزاکان بەزۆری ڕەنگدانەوەی جۆری ڕووداوەکە دەبن. دەتوانرێت لە چەند خولەکێکدا مامەڵە لەگەڵ سەرپێچییە بنەڕەتییەکانی ڕەفتاردا بکرێت و دڵنیابە لە خراپ بەکارنەهێنانی پێگەی دەسەڵاتەکەت وەک مامۆستا. وەک مامۆستایەک پێویستە لە کاتی بڕیاردان لەسەر سزاکاندا بێلایەن بیت و ئارام بیت و ڕێگە نەدەیت هیچ لایەنگرییەک لە بڕیارەکانتدا ھەبێت.

جۆرە جیاوازەکانی سزا

 چەند ڕێگەیەک هەیە بۆ سزادانی خوێندکار بە زیرەکانە. 

• سەرپێچییەکانیان ئاماژە پێ بکەن لە تۆمار یان ڕاپۆرتەکەیاندا.

• با خوێندکارەکە نامەیەکی داوای لێبوردن بنووسێت.

• ئەرکی ماڵەوەی زیادەیان پێ بدە.

• کاتی پشووەکانیان کەم بکەرەوە.

• لە پاداشتێک بێبەشیان بکە.

• دەستبەسەرکردن و ھێشتنەوەی (بەپێی شێوازەکانی قوتابخانە)

• نووسینی ناویان لەسەر تەختەکە لەگەڵ کێشانی وێنەی دەموچاوێکی خەمبار لە تەنیشت ناوەکەی (ئەگەر منداڵی بچووک بوون).

• بەشداری پێنەکردنی لە چالاکییەکان.

لەبیرت بێت کە پێویستە بە تەواوی لە سزای زەلیلکردن و سووکایەتیکردن خۆمان بەدوور بگرین و ھەروەھا خۆت بە دوور بگرە لە سزای جەستەیی. ئێمە ڕێگایەکی دوورمان بڕیوە بۆ نەھێشتنی سزای دڕندانە و نائاسایی کە زیانێکی زیاتریان ھەیە وەک لە سوود گەیاندن. ھەروەھا پێش ئەوەی بیر لە سزایەک بکەیتەوە، لەبیرت بێت کە ڕێنمایی و پێشنیارەکان لەوێ بەردەستن. لەبیرت بێت کە ڕەنگە ڕەفتاری منداڵێک لە پۆلدا بەهۆی کێشەیەکی بنەڕەتییەوە بێت کە تۆ ئاگاداری نیت. ئەگەر نیگەرانیت هەیە کە هەریەکێک لە منداڵەکانی پۆلەکەت لە قوتابخانە یان لە ماڵەوە تووشی کێشە دەبن، دڵنیابە کە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان قسە دەکەیت.